Van de hier besproken romans is Uit Viljoens meest conventionele jeugdroman. Het is het relaas van de coming-out van Brent. Aan het begin van het verhaal is Brent de bink van de school: hij is de held van het rugbyveld
en populair bij zijn vrienden, en Nita, het mooiste meisje van de school, is verliefd op hem. Maar Brent heeft moeite met de ruwe manier waarop de andere jongens over vrouwen praten, en af en toe bekruipt hem het vage besef dat hij anders is dan de rest. Tot
een jongen uit het rugbyteam van een rivaliserende school hem op een dag vraagt of hij ook ‘zo’ is.
In Zuid-Afrika is homoseksualiteit in sommige milieus nog minder aanvaard dan in Nederland. Rugby is een sport waarbij de spelers voortdurend
in lichamelijk contact met elkaar zijn en na afloop van een wedstrijd wordt er vrijmoedig samen gedoucht. Wat zullen zijn teamgenoten wel niet denken als ze merken dat hij gay is? In een poging om de waarheid te ontkennen, gaat Brent met
Nita naar bed, niet omdat hij van haar houdt, maar omdat hij hoopt dat dit zijn redding zal zijn.
Uiteindelijk komt zijn geheim echter uit, en dan gebeurt alles zoals hij het verwacht heeft: hij wordt door zijn teamgenoten in elkaar geslagen, en Nita
ontdekt de waarheid die hij haar had willen besparen: dat hij haar alleen maar heeft gebruikt. Zelfs bij de schoolleiding bestaat er geen enkel begrip voor zijn situatie; hij wordt smadelijk weggejaagd. Thuis gekomen doet hij een zelfmoordpoging, maar zijn
ouders zijn er net op tijd bij. Ook zijn ouders hebben moeite met zijn seksuele geaardheid, maar in hun ontreddering beseffen alle leden van het gezin dat bloed sterker is dan water en dat ze hier, vooral in een maatschappij die nog zo vijandig staat tegenover
homoseksualiteit, samen doorheen móeten komen.
Uit is een met veel vaart verteld, traditioneel opgebouwd verhaal dat heel helder, stap voor stap uitlegt welke opvattingen en emoties er bij een coming-out kunnen spelen, welke reacties
je kunt verwachten en hoe je daar het beste mee om zou kunnen gaan. De setting tegen de achtergrond van de macho rugbywereld maakt het verhaal spannend, dynamisch en extra pregnant. De Zuid-Afrikaanse samenleving, vooral zoals die hier door Viljoen wordt geschetst,
is traditioneler dan de Nederlandse. Maar de bijna karikaturale situatie laat alle angsten en onzekerheden wel glashelder zien, en de conclusie – de saamhorigheid binnen een heel gewoon gezin, met twee ouders, een grote broer en een eigenwijs klein zusje
– is beslist hoopvol en troostrijk.
Recensie:
Met Uit bouwt Viljoen zijn eigen indrukwekkende publicatielijst en het genre van Afrikaanstalige young adult fiction verder uit met
nóg een verhaal dat wijd gelezen moet worden. Veel tieners zullen hun eigen strijd hierin weerspiegeld zien. Duizenden anderen zullen gaan inzien wat hun vrienden of familieleden doormaken. Families en onderwijzers kunnen inzicht verwerven in het optreden
en de denkprocessen van de jongens en meisjes met wie ze te maken krijgen.
Natuurlijk zullen er mensen zijn die zullen mopperen en die bezwaar zullen maken. Natuurlijk zullen scholen in de problemen komen als ze dit boek op de verplichte boekenlijst
of in de schoolbibliotheek zetten. Maar het móet er staan, want het is een noodzakelijk boek. En – wat nog belangrijker is – het is een goed boek.’ (Coenraad Walters, Litnet)
Uit is opgenomen in de IBBY-erelijst voor 2015/2016.
Fanie Viljoen, Uit. Pretoria: LAPA, 2014. (136 pagina’s)